Tragiczne dzieje malzenstwa Cygana Tumrego i chlopki Motruny. Mimo zawzietej walki o zapewnienie bytu sobie i zonie konsekwentna dyskryminacja dziewczyny przez rodzine i cala spolecznosc wiejska doprowadza mloda pare do skrajnej nedzy i samobójstwa Cygana. Do ich kleski przyczynia sie takze obojetnosc dworu, którego reprezentantem jest zblazowany dziedzic, zakochany w pieknej Cygance, Azie. Szczescie udaje sie znalezc dopiero córce Tumrych, Marysi... Powiesc znakomicie napisana, odznacza sie przejmujaca wiernoscia szczególu oraz realizmem w odmalowaniu obyczaju cyganskiego i chlopskiego.